چرا آهن برای بدن مهم است؟
آهن در طیف گستردهای از فرآیندهای متابولیک، از جمله انتقال اکسیژن، سنتز DNA و تولید انرژی نقش دارد.
آهن در بدن انسان برای عملکرد صحیح بسیاری از دستگاهها از جمله قلب، عضلات و گلبولهای قرمز خون مورد نیاز است. همچنین، نقش حیاتی در سیستم ایمنی بدن، تکامل مغز و عملکرد شناختی دارد.
آهن یک ماده معدنی حیاتی است که برای تولید هموگلوبین، پروتئینی در گلبولهای قرمز خون که اکسیژن را در سراسر بدن حمل میکند، ضروری است. فقر آهن وضعیتی را نشان میدهد که در آن سطوح آهن زیر حداقل آستانه است.
اگر سطح آهن خیلی پایین بیاید و درمان نشود، بدن قادر به تولید مقدار کافی هموگلوبین و گلبولهای قرمز سالم نیست؛ وضعیتی که کمخونی ناشی از فقر آهن نامیده میشود، که منجر به بروز علایم ناخوشایندی میشود که بر کیفیت زندگی تاثیرگذار است.
چه افرادی تحتتاثیر کمبود آهن قرار دارند؟
کمبود آهن با یا بدون کمخونی، بر افرادی که از بیماریهای مزمن -مانند نارسایی مزمن قلبی، بیماری مزمن کلیوی یا بیماریهای التهابی روده رنج می برند، و همچنین زنان قبل از دوران یائسگی، زنان باردار و حتی کودکان تاثیرگذار است. این بیماری همچنین ممکن است بیمارانی را که تحت درمانهای جراحی یا دارویی هستند مبتلا کند.
عواقب کمبود آهن چیست؟
کمبود آهن با علایم ناتوانکنندهای مانند خستگی، کمبود انرژی و کاهش فعالیت بدنی همراه است.
با وجود وقوع زیاد و پیامدهای بالقوه جدی آن برای بسیاری از بیماران، کمبود آهن همچنان یک بیماری تشخیص داده نشده و درمان نشده باقی مانده است. سطح آهن به طور معمول از طریق آزمایش خون که پارامترهای آهن مانند آهن سرم، درصد اشباع از آهن و فریتین سرم(پروتئینی که به ذخیره آهن در بدن کمک میکند) را میسنجد، ارزیابی میشود. متخصصان مراقبتهای بهداشتی میتوانند بر اساس تفسیر این پارامترها، کمبود آهن را تشخیص دهند.
دستورالعملهای اخیر برای تشخیص کمبود آهن
سازمان جهانی بهداشت(WHO) دستورالعملهای جدیدی را برای کمک به تشخیص کمبود آهن و اضافهبار آهن منتشر کرده است. این دستورالعملها توصیههای جهانی را بر استفاده از شاخصهای ارزیابی وضعیت آهن و کاربرد میزان غلظت فریتین، به عنوان شاخص ذخیرهسازی آهن، ارائه میکنند.
توصیه سازمان جهانی بهداشت را اینجا دانلود کنید.
نارسایی مزمن قلبی
نارسایی مزمن قلبی، یک بیماری جدی تهدید کننده حیات است که طی آن قلب در پمپاژ خون کافی به سراسر بدن، ناتوان میشود. در نتیجه، بافتها و ارگانها نمیتوانند اکسیژن و مواد غذایی مورد نیاز خود را دریافت کنند.
آهن، نقش حیاتی در سلامت عضله قلب و عضلات اسکلتی دارد. زیرا عنصری ضروری در تولید انرژی و بسیاری دیگر از عملکردهای سلولی است. فقر آهن در مبتلایان به نارسایی قلبی، مرتبط است با ضعف، نفس کم آوردن، کاهش ظرفیت فعالیت فیزیکی، افت کیفیت زندگی، افزایش احتمال بستری در بیمارستان به دلیل وخامت نارسایی قلبی و بالا رفتن خطر مرگ و میر.
بیماری مزمن کلیوی
شیوع بیماری مزمن کلیوی (CKD) در میان جمعیت بزرگسال نسبتاً بالا است و شیوع آن تا 13% میرسد. بیماری مزمن کلیوی، به آسیب کلیه یا کاهش عملکرد کلیه برای مدت 3 ماه یا بیشتر اطلاق میشود.
فشارخون بالا، دیابت و نارسایی قلبی عوامل خطر اصلی در ابتلا به بیماری مزمن کلیوی هستند. با مسن شدن جمعیت جهان، بروز بیماری مزمن کلیوی نیز در حال افزایش است. اگرچه بیماری مزمن کلیوی برگشتناپذیر است، دارو درمانی اغلب برای درمان عوارض مرتبط و کاهش آسیب بیشتر کلیه مورد استفاده قرار میگیرد.
کمبود آهن در بیماری مزمن کلیه ترکیبی از دریافت اندک آهن از طریق رژیم غذایی، اختلال در جذب آهن توسط روده و از دست دادن بیشتر آهن، به ویژه در بیماران کلیوی تحت درمان با همودیالیز است.
بیماری التهابی روده
بیماری التهابی روده(IBD)، یک بیماری خودایمنی است که بر دستگاه گوارش تأثیر گذاشته و باعث التهاب روده میشود. دو نوع شایع بیماری التهابی روده عبارتند از بیماری کرون و کولیت اولسراتیو (UC). در انگلستان و آمریکا، حدود 1نفر از هر 250نفر مبتلا به بیماری التهابی روده هستند. علت دقیق این بیماریها ناشناخته است و تصور میشود که چندعاملی باشند. استعمال دخانیات، استعداد ژنتیکی و عفونتهای قبلی از جمله عوامل خطرساز این بیماری محسوب میشوند.
در بیماری التهابی روده، التهاب روده منجر به خونریزی و کاهش جذب آهن میشود. به همین دلیل، اغلب بیماری التهابی روده با کمبود آهن همراه است.
سلامت زنان
کمبود آهن و کمخونی فقرآهن در میان زنان بسیار شایع است؛ به ویژه در گروهی از زنان که از خونریزی شدید قاعدگی رنج میبرند، یا باردار هستند یا در دوره پس از زایمان قرار دارند.
کمخونی ناشی از فقرآهن در دوران بارداری، خطراتی را برای جنین به همراه دارد؛ مانند وزن کم هنگام تولد و تاخیر در رشد و تکامل. کمبود آهن بدون بروز کمخونی تا 33درصد از زنان در سنین قاعدگی را در اروپا گرفتار کرده است. علایم آن اغلب غیراختصاصی است، اما میتواند شامل خستگی، تحریکپذیری، ریزش مو، تمرکز ضعیف، تپش قلب، و سرگیجه باشد. در موارد شدید کمخونی فقرآهن، تاکیکاردی، ادم مچ پا و نارسایی قلبی ممکن است ایجاد شود.
